Iako demografi upozoravaju da je posljednjih 10 godina broj Kineza rastao je najsporijom brzinom od uvođenja politike jednog djeteta krajem 1970ih, Kina je i dalje najmnogoljudnija zemlja na svijetu. Uprkos tome, broj prezimena koji se koristi je prilično ograničen na svega 100ak.
Ako zaustavite nekoga na ulici u Kini, postoji prilično velika šansa da je njihovo prezime Vang, Li, Žang, Liu ili Čen.
Ovih pet prezimena ima gotovo 30 posto populacije, odnosno više od 433 miliona ljudi.
Sa 1,39 milijardi stanovnika, Kina je najmnogoljudnija zemlja na svijetu ali ima najmanji "izbor“ prezimena. Naime, podaci Ministarstva javne bezbjednosti pokazuju da je svega oko 6000 prezimena u opticaju, a velika većina populacije – gotovo 86 posto – koristi svega 100 prezimena.
Razloga ima više: Kina je manje rasno raznovrsna od nekih drugih zemalja gde manjinske grupe unose raznolikost u prezimena. Takođe je tu i pitanje jezika: Nemoguće je nasumično ubaciti neki kineski znak i tako stvoriti novo prezime, kao što je na primjer slučaj sa prezimenima engleskog govornog područja. Još jedan faktor tu ima značajnu ulogu: tehnologija.
Digitalna revolucija u Kini promenila je svakodnevni život i mnogi ovi sistemi oslanjaju se na vrlo ograničenu listu standardizovanih kineskih karaktera. To znači da oni čija prezimena imaju manje uobičajena slova i karaktere, koji nisu kompatibilni sa postojećim kompjuterskim sistemima, mogu da budu izbačeni iz sistema i samim tim primorani da promjene svoje prezime kako bi olakšali sebi život, na uštrb nasleđa.
Situacija nije uvijek bila ovakva. Tokom svoje duge istorije, Kina je registrovala više od 20.000 prezimena, rekao je CNN-u Čen Džiavei, profesor na pekinškom Normal univerzitetu koji je istraživao rasprostranjenost prezimena u zemlji. Neki istraživači procjenjuju da ih je bilo čak 23.000.
Prvi zabilježeni podaci o kineskim prezimenima sežu do "ere bronze, bambusa i pisanja na svili“, odnosno u vrijeme dinastija Šang i Žu (1600-256. godina p.n.e.) Do dinastije Song (960-1279 AD) sastavljena je lista od nekoliko stotina najčešćih prezimena.
Kineska istorija puna je migracija, političkih nemira, ratova što znači da su i prezimena često nestajala ili su se mijenjala. Ponekad bi drevni vladari i klanovi koristili imena svojih država ili kraljevina, drugi su prezimena dobijali od careva. Manjine i nomadi su koristili svoje verzije kineskih imena, nekad bi ljudi pojednostavljivali prezimena radi lakšeg pisanja, nekad su ih mijenjali iz sujeverja, kaže Čen.
Tu treba uzeti i fenomen poznat kao Galton-Votson proces, kada prezimena nestaju jer svaka generacija žena uzme muževljevo prezime. A s obzirom na dugu, dugu istoriju Kine, proces nestanaka prezimena vidljiviji je nego u nekoj mlađoj zemlji. Primera radi, prezimena su se u Kini pojavile 3000 godina prije nego u Evropi ili Japanu, a kako je tada populacija bila mnogo manja, mnoga prezimena su nestala, naveli su istraživali Stenford univerziteta u svojoj studiji iz 1992.
Rijetka ili neuobičajena prezimena koja su možda i nestajala vjekovima, sada su suočena sa krizom moderne Kine. Godinama su ljudi sa rijetkim karakterima u svojim imenima mogli da se provuku kroz birokratiju jer su dokumenta i pisma bila ručno pisana.
Sada je to bukvalno nemoguće, naročito jer je Kina uvela novi, digitalizovani sistem identifikacije. A u taj sistem nisu uključeni svi kineski karakteri. Zapravo, od desetina hiljada karaktera 2017. u sistemu je bilo oko 32.000 karaktera.
Kako je u Kini sada sve digitalizovano – od ugovaranja sastanaka do kupovine karti za prevoz – prezimena sa "čudnim" karakterima žestoko otežavaju život običnom čovjeku.
Još jedan razlog malog broja prezimena su napori Pekinga da standardizuje i uredi jezik. Različiti dijalekti mandarinskog govore se u brojnim kineskim provincija i često su toliko različiti da se ljudi ne razumiju. Zbog toga je pekinški mandarinski lingva franka i 2000. je proglašen za zvaničan govorni i pisani jezik Kine.
Pisanje mandarinskog ipak nije standarizovano na vrijeme i razlikuje se od regiona do regiona što unosi dodatnu konfuziju u već raznovrstan izbor karaktera. Da bi na neki način prevazišli probleme, stručnjaci su napravili bazu podataka sa 70.000 karaktera i rade na njenom proširenju na 90.000 kako bi ljudima olakšali svakodnevni život.
Prezimena su od centralnog značaja da identitet Kineza, ona su čuvari njihovog porijekla, istorije i migracija i predstavljaju direktnu vezu sa precima i nasleđem. Odricanje prezimena znači prekidanje veza sa porodičnom istorijom koja seže u vjekove.
"Ne želimo da izgubimo prezimena koja su nam dali naši preci“, rekao je jedan stanovnik sela u istočnoj provinciji Šandong gde su mnogi mještani vjekovima dijelili ime "Šan" ali su zbog digitalizacije morali da ga promene u "Ksian" jer ima više standardnih karaktera koje kompjuterski sistem prepoznaje.
Izvor i foto: Kolektiv.me
Tekst objavila: Ljilja Brajković
