Milenijumima, drevne kulture kao što su kineska, indijska i egipatska prepoznavale su dejstvo koje ostavlljaju prirodne arome, a narodni ljekari prepisivali su aromatična ulja za umanjenje stresa, insomnije, anksioznosti i glavobolja. Nauka i dalje pokušava da otkrije kako i zašto ove arome imaju umirujuće dejstvo na nervni sistem.
Naše čulo mirisa je aktivno kada molekuli mirisa dospiju do specijalnih mirisnih receptora smještenih u našim nosnim šupljinama. Ti receptori onda šalju specijalne električne signale dijelu korteksa mozga zaduženom za prijem mirisnih nadražaja. Ovaj centar pritom aktivira i centre zadužene za memoriju i emocije, kao što su – hipokampus, amigdala i frontalni režanj.
Studije izvedene u Japanu ojačale su teoriju da neki mirisi mogu da djeluju kao prirodni ljekovi protiv anksioznih poremećaja, izazivajući iste hemijske reakcije u našem mozgu kao što to čine ljekovi koje dobijamo na recept – Valijum i Dijazepam. (Studija je objavljena 23. oktobra, 2018. godine u okviru magazina iz oblasti bihejvioralne psihologije – Frontiers).
U seriji eksperimenata sprovedenih u Japanu, naučnici su puštali miševe u lavirint i primjenjivali druge stresne metode, dok su ih istovremeno izlagali mirisima lianola – organske materije koja daje lavandi njen slatkasto-cvijetni ton. Istraživači su eksperimentom željeli da testiraju sumnju da je lianol uzrok sniženog nivoa stresa kod miševa, što se ispostavilo tačnim.
Takođe, istraživači su željeli da ispitaju i to da li umirujući efekat lavande djeluje pravolinijskim putem, od receptora za miris do neurona. Da bi to uradili u svoju studiju uključili su i miševe sa nefunkcionalnim čulom mirisa. Kao rezultat ispostavilo se da ovi miševi nisu reagovali na umirujuća dejstva lianola, što znači da je olfaktorni sistem glavni mehanizam prenosa.
Sljedeće što su željeli da ispitaju bilo je da li Lianol djeluje na iste djelove mozga kao najsličniji ljekovi koji se koriste u terapiji anskioznosti.
Ljekovi kao što su Valijum, Ksanaks, Klonopin i dijazepam su iz iste porodice Benzodijazepama. Jedan od uzroka kliničke anksioznosti je prevelika aktivnost neurona u mozgu. Benzodijazepami mogu da spriječe ili smire aktivnost neurona koje nazivamo GABA receptorima. Kada lek poput Valijuma veže za GABA receptor povećava se lučenje određenih hemikalija u neuron koji umanjuju aktivnost mozga.
Japanski istraživači su dejstvo ljekova uporedili sa dejstvom mirisa lavande na iste te GABA receptore. Željelli su da to postignu primjenjujući na neke miševe flumazenil, lijek koji blokira GABA receptore. Kada su nakon primijenjenog lijeka dali miševima da pomirišu lianol – nije postignut umirujući efekat.
Foto: Cdm
Moćan kao ljekovi za spavanje
Miris lavande nije jedini miris čije se dejstvo ostvaruje na istim receptorima kao i ljekova koji se koriste u terapiji protiv anksioznosti. Prije nekoliko godina, njemački istraživači testirali su dejstvo na stotine mirisa na GABA receptore glodara i čovjeka i najveći uspjeh pokazao je miris jasmina. Njegovo dejstvo jako je kao i dejstvo pilula za spavanje i sedativa.
Lavanda i jasmin su prvi testirani na ovaj način, za upotrebu u narodnoj medicini kao sredstvo za relaksaciju. Prema pomenutoj studiji iz Japana još nekoliko mirisa bi potencijalno moglo da ostvari isti ili sličan efekat na nervni sistem miševa i ljudi, a to su mirisi limete, kore citrusa i šišarki, plodova četinara.
Miris nostalgije
Ipak, arome nemaju nužno umirujuć efekat. Kako mirisi imaju bliske neuronske veze sa emocijama i memorijom, njihov psihološki efekat može biti uže određen i obojen našim ličnim iskustvima. Čuveni Pavlovljev eksperiment sa psima pokazuje da mozak može da povezuje određene mirise sa osjećanjem ljubavi ili mržnje, u zavisnosti od asocijacije koju im pripisujemo. Na primjer, ukoliko ste u djetinjstvu na zahtjev roditelja morali da čistite kupatilo za sobom, sredstvima koja imaju aromu limuna, vrlo je moguće da na vas taj miris neće imati prijatno i umirujuće djejstvo.
Istraživanja su pokazala i da olfaktorni sistem ima najjaču direktnu vezu sa hipokampusom i amigdalom, koji su centri za emocije i memoriju u mozgu. To je razlog zbog kog pojedini mirisi u nama bude nostalgiju. Mirisi imaju moć da nas vrate u određeni trenutak i na određeno mjesto, što ni svjesno razmišljanje i sjećanje ne mogu.
Ovo objašnjava zbog čega miris pudera za bebe na nas ostavlja jak utisak – on u nama budi osjećanja sigurnosti i ljubavi iz naših najranijih dana. Čak i ovaj miris može imati varijacije u zavisnosti od toga iz kakve kulture potičemo. Amerikaci miris novorođenčeta povezuju sa puderastim i mirisom vanile, dok za Francuze to predstavlja miris cvijeta pomorandže.
Izvor: Cdm
